Als je door de Choorstraat in Utrecht loopt zal je deze gedenksteen vast wel gezien hebben. Op deze plaats zat Zuster Bertken meer dan een halve eeuw, van 1457 tot 1514, vrijwillig ingemetseld in een muurnis van de Buurkerk. De steen ligt geplaatst naast de plaatselijke bruidswinkel. Die gedenksteen vermeldt Zuster met een Z, elders staat ze bekend als Suster Bertken. Ik houd gewoon de juiste spelling aan. Dan heb ik die rode wriemeltjes ook niet in beeld.
Vrijwillig ingemetseld. Juist ja.
Kluizenares
Nu was Zuster Bertken ook wel een fraai exemplaar. In 1426 of 1427 geboren als de onwettige dochter Berta Jacobsdochter van Jacob van Lichtenberg, proost van het kapittel van de Pieterskerk te Utrecht. Waarschijnlijk was ze eerst non in het Regulierenklooster aan de Oudegracht in Utrecht. In 1457 kreeg ze het echter op haar heupen, en kennelijk besloot ze toen kluizenares te worden. Toe maar. Weg van mens en maatschappij en met God als enige kamergenoot. Liet in de Utrechtse Buurkerk, huppetee, een cel van 16 m2 bouwen met aan de ene kant een opening om de mis te volgen en aan de andere kant een opening om soms nog met de mensen op straat te praten. Kroop daarin, liet zich insluiten, en daar zat ze dan… onverwarmd in de kou van de Middeleeuwen, blootsvoets en in een grof haren kleed, en at zeer spaarzaam zonder vlees en zuivel. Ze hield zich bezig met weven en naaien en schrijven, maar vooral met devotie: bidden en mediteren. En dat gedurende 57 jaar tot aan haar overlijden.
Meetlat
Ja sorry hoor.
Misschien dat ik iemand tegen de religieuze schenen schop, en ik weet dat ik nu een 21-eeuwse meetlat aanleg, en ik weet dat de Middeleeuwen anders waren en dat Zuster Bertken toegewijd was aan de Moderne Devotie, een religieuze hervormingsbeweging binnen de Kerk en maatschappij die streefde naar het beleven van pijn en berouw en wilde ‘meelijden’ met het leed van Christus. Dat was toen en deze levensvisie werd toen blijkbaar bewonderd. Kluizenarij kwam ook veel vaker voor, maar als iemand zich nu zou laten inmetselen met het oogmerk daar de rest van het leven in devotie en schaarste te verblijven zouden de witte jassen in een oogwenk met loeiende sirenes toesnellen om zo’n iemand van een nodig hersteltraject te kunnen voorzien.
In de Middeleeuwen werd daar anders tegenaan gekeken. Er was zeker niemand die zich toch achter de oren krabde en zich publiekelijk afvroeg of devotie in deze vorm wel zo verstandig was. Laat staan of de zuster niet al dan niet vrijwillig uit haar ingemetselde devotie moest worden gehaald. Dus zat Zuster Bertken 57 jaar lang als kluizenares vrijwillig opgesloten in haar celletje van 16 m2, totdat ze op 87-jarige leeftijd in 1514 stierf.
Op die plaats waar zij vermoedelijk verbleef ligt nu die gedenksteen.
Boekjes
Nou ja.
Zuster Bertken schreef ook. Er zijn twee boekjes van haar hand bekend. Een met de naam Het boecxken van dye passie over het lijden van Christus, en een tweede met de naam Suster Bertkens boeck tractierende van desen puncten met gebeden, een traktaat, en andere niet-wereldlijke teksten. Okee, dat is weer wel mooi, dat deze teksten en overwegingen, zelf opgeschreven vanuit haar brein, haar gedachten en emoties nu nog gelezen en bestudeerd kunnen worden.
Verder heb ik niet zo’n hoge pet op van haar brein.
Want echt, 57 jaar ingemetseld zijn en daar bevrediging in vinden?
Dan is er iets mis.