Oh, het Domplein is ook wel een verhaal apart. Het Domplein zoals we dat nu kennen ontstond eigenlijk pas in 1674. Geheel onbedoeld, want op de plaats van het huidige plein stond die klepper van de Dom met de Domtoren er nog aan vast. En er was een San Salvatorkerk die een klein stukje verderop (ongeveer ten hoogte van het huidige Academiegebouw, zie de grafiek) stond. Dat hele gebied was ook nog eens geheel volgebouwd, dus plein… ho maar. Dat plein ontstond pas een beetje toen de San Salvatorkerk na de hervorming in 1587 werd afgebroken.
Toen kwam 1674. Op 1 augustus van dat jaar trok een zware storm over Utrecht. Er wordt veelal aangenomen dat het een tornado betrof, maar er wordt in de verslagen nergens melding gemaakt van de karakteristieke slurf. Vandaar dat ik het hier gewoon een storm noem. Het was zeker een storm, en het is de vraag of het een tornado was. Daar staat weer tegenover dat de verwoestingen vaak zeer lokaal waren. Dat is weer ongewoon voor een zware storm.
In de 17e eeuw waren en nog geen reguliere dagelijkse weerwaarnemingen, en uit rapporten komt naar voren dat een zware storm vanuit Frankrijk, over België en Nederland naar Noord-Duitsland trok. Ik heb geen exacte temperatuurgegevens. Gegeven het feit dat het 1 augustus was (hoogzomer) en dat een zware storm tegen 19.00 uur Utrecht bereikte, ga ik er van uit dat het dag erg warm was en dat de storm juist net op zijn hoogtepunt was. De storm verwoestte ook delen van Vleuten, Jutphaas, Bunnik, Houten en IJsselstein.
De storm trok langs de Oudegracht, verwoestte daar nagenoeg alle bomen en molens en bezocht vervolgens de Dom. Daarvan stortte het middenschip finaal in, puin vloog in het rond, en de storm scheidde de Domtoren van de Dom. Dat is de reden dat die toren daar zo alleen staat. Dat alles gebeurde in een klein kwartier.
Oh, even een zijsprong: ik hou de datum van 1 augustus 1674 aan, maar neem dat met een klein korreltje zout. De datum van 1 augustus 1674 werd namelijk gebruikt in de berichtgeving in Holland waar de Gregoriaanse kalender al gold. In Utrecht gold tot 30 november 1700 nog de Juliaanse kalender. Daarna was het ineens 12 december 1700. (bron). Voor Utrecht was de storm eigenlijk op 22 juli 1674. Sprong terug.
(datering gebaseerd op de Calendar Converter.)
De storm gaat de geschiedenis in als ‘Het Schrickelik Tempeest‘ (slecht Nederlands alert: schrijver van dat stuk behoeft enkele extra spellinglessen)
Binnen een kwartier waren de Dom en Utrecht een puinhoop. Niet alleen de Dom was getroffen. Van de Jacobiekerk, Pieterskerk, Nicolaaskerk, Agnietenkerk waren de torens omver gewaaid of deels ingestort. De molens op de stadswallen werden verwoest. Bomen op het Janskerkhof werden omver geblazen, maar de Janskerk bleef daarentegen weer staan. Veel doden.
En wat gebeurde daarna? Niet veel. Utrecht likte zijn wonden en probeerde te copen met de situatie. Utrecht was namelijk volledig berooid door de toenmalige Franse bezetting. Sinds 1672 was de Republiek in oorlog met Frankrijk, Engeland en een aantal kleine Duitse staatjes. Toen de Franse bezetter in 1674 weer vertrok eiste het wel 450.000 gulden losgeld, en liet de stad in armoe achter. Het puin in de straten bleef wekenlang liggen. Pas in 1676 werd een nieuw dak op de ruïne geplaatst. En in 1826 (dus ruim 150 jaar later!) werd het puin op het Domplein echt opgeruimd.
Tegenwoordig in het Domplein een uitgaansgebied. Het ritselt er van de toeristen. Niet voor niets is de VVV aan het Domplein 9 gevestigd. Er zijn café’s en musea/exposities, er is DomUnder (tentoonstelling over opgravingen tot aan de Romeinse tijd), er is het Pandhof (de bloementuin naast de Dom), de Dom en Domtoren zelf… er is kunst, en aan de andere kant van de Domtoren kom je via de Servetstraat meteen in de binnenstad.
Tweet